JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
1894 - 1980
Jarosław Iwaszkiewicz urodził się w 1894 roku w Kalniku na Ukrainie. Był poetą, prozaikiem, dramaturgiem, eseistą i tłumaczem. Rodzina Iwaszkiewicza, związana więzami pokrewieństwa i stylem życia z kresowym ziemiaństwem, pozbawiona była własnego majątku. Nad jej sytuacją zaciążyły represje za udział w powstaniu styczniowym, jakie dotknęły ojca poety. Po jego śmierci w roku 1902 rodzina wyjechała na kilka lat do Warszawy, później Iwaszkiewicz powrócił na Ukrainę. Nawiązał przyjaźń z kompozytorem K. Szymanowskim; rozpoczął studia prawnicze i muzyczne w Kijowie. Debiutował w roku 1915 sonetem Lilith.
Od roku 1918 związał się w Warszawie z grupą skupioną wokół pisma „Pro Arte et Studio”. Był jednym z członków grupy poetyckiej Skamander, do której należeli także Antoni Słonimski, Jan Lechoń, Julian Tuwim oraz Kazimierz Wierzyński.
W 1919 pojawił się jego pierwszy tom poetycki Oktostychy. Ożenił się z Anną Lilpop, córką zamożnego przemysłowca, która przez całe swoje życie związana była z literaturą w dwojaki sposób - jako tłumaczka i autorka szkiców poświęconych literaturze i muzyce, a także jako osoba obdarzona wyjątkową wrażliwością literacką i muzyczną, posiadająca zdolność inspirowania twórców, z którymi była zaprzyjaźniona.
W 1928 roku Iwaszkiewicz zamieszkał w Podkowie Leśnej w domu nazwanym Stawiskiem, gdzie obecnie mieści się muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów.
Na początku lat 30. pełnił funkcję sekretarza poselstwa polskiego w Danii, a następnie Belgii. Wiele podróżował, m.in. do Włoch i Francji.
Podczas wojny mieszkał z żoną w Stawisku, gdzie prowadzili dom otwarty dla artystów.
W 1945 roku został redaktorem tygodnika „Nowiny Literackie”; a dziesięć lat później objął redakcję „Twórczości”. Funkcję tę sprawował do śmierci. Zmarł w roku 1980 w Warszawie.
Najważniejsze cechy twórczości Iwaszkiewicza:
Twórczość poetycka
Estetyzm to najważniejsza cecha wczesnej twórczości Iwaszkiewicza. Okres juwenaliów poety cechuje wielka dbałość o język, o jego kształt artystyczny. Źródeł estetycznego przepychu Oktostychów (1919), pierwszego zbiorku poetyckiego, dopatrzyć się można w fascynacji Iwaszkiewicza kulturą rosyjską, w szczególności zaś jej elementem prawosławnym i bizantyjskim. Tomik ten cechuje wyrafinowanie oraz bogactwo nawiązań artystycznych. Znajdujemy w nim przekonanie o wyższości sztuki nad życiem, artysty nad zwykłym człowiekiem. Iwaszkiewicz realizował w swoim wczesnych wierszach modernistyczne hasło „sztuka dla sztuki”.
W drugim tomiku Dionizje (1922) widać wyraźnie wpływy ekspresjonizmu. Znika dystans, pojawia się zmysłowość i dionizyjskość, dysonans w miejsce uporządkowania. Pojawia się słownictwo kolokwialne. Utwory te cechuje żywiołowość.
Poezja Iwaszkiewicza ulega dalszym przemianom w okresie międzywojennym. Zaczyna w niej dominować problematyka filozoficzna i egzystencjalna. W zbiorach Kasydy zakończone siedmioma wierszami (1925) oraz Księga dnia i nocy (1929) pojawia się refleksja nad bolesnym wymiarem ludzkiego istnienia
Lata 30. to klasycyzująca postawa poety. W tomie Powrót do Europy Iwaszkiewicz sięga do form głęboko zakorzenionych w tradycji, poszukuje trwałych wyznaczników egzystencji. Poeta przeciwstawia się pesymistycznym i katastroficznym nastrojom, które w tym czasie pojawiają się na obszarze literatury polskiej.
W latach 50. styl poezji Iwaszkiewicza cechowała retoryka oraz dążenie klasycyzujące. Tomiki: Ody olimpijskie (1948), Warkocz jesieni (1954), Ciemne ścieżki (1957).
Ostatnie dwa tomy Iwaszkiewicza to Mapa pogody (1977) i Muzyka wieczorem (1980).
Twórczość prozatorska:
W twórczości prozatorskiej Iwaszkiewicza widać wpływy tradycji latyńskiej i wschodniej. To najbardziej znanych powieści pisarza należą Czerwone tarcze (1934) – nacechowana pesymistycznie powieść historiozoficzna oraz saga Sława i chwała (1956-1962).
Mistrzostwo osiągnął w formach krótkich – w szczególności w opowiadaniach: Panny z Wilka, Brzezina (1933) oraz Młyn nad Utratą (1936). Pojawiają się w nich: realistyczny opis tła, skomplikowane stany emocjonalne postaci oraz nastrojowość.
Podczas wojny powstają opowiadania Bitwa na równinie Sedgemoor oraz Matka Joanna od Aniołów (1946).
Twórczość przekładowa Iwaszkiewicza obejmuje m.in. pisarzy francuskich (Rimbauda, Claudela, Gida, Giraudox), Szekspira (Hamlet, Romeo i Julia), Tołstoja i Czechowa (opowiadania), Andersena, Kierkegaarda.
