JAN KOCHANOWSKI
1530 - 1584
Stworzył polską poezję, wyzwalając ją z naśladownictwa łacińskich wzorów. Sławę zyskał już za życia i nie utracił do dzisiaj. Po czterystu latach od napisania jego Treny, poświęcone zmarłej córeczce Urszulce, należą do najlepiej sprzedających się toników poezji w Stanach Zjednoczonych.
KALENDARIUM
| 1530 - w Sycynie (Radomskie) urodził się Jan Kochanowski; chociaż jego ojciec miał pięć wsi, nie był w stanie opłacić zagranicznych studiów dla licznych synów |
| 1544 - wpis na studia w Akademii Krakowskiej |
| 1547 - śmierć ojca |
| 1551 - 1552 - pobyt w Królewcu na protestanckim dworze księcia Albrechta Hohenzollerna |
| 1552 - 1555 - pierwszy pobyt w Padwie |
| 1555 - 1556 - drugi pobyt w Królewcu, stypendium od księcia Albrecgta na ponowny wyjazd do włoch |
| 1557 - na wieś o śmierci matki powrót do kraju |
| 1558 - 1559 - wyjazd na studia do Włoch |
| 1559 - koniec okresu studiów i wędrówek po Europie; otrzymanie w dziale spadkowym połowy Czarnolasu |
| 1561 - pierwszy polski wiersz, którego datę powstania dokładnie znamy ( O śmierci Jana Tarnowskiego) |
| 1562 - wydanie w Krakowie poematu Zuzanna z hymnem Czego chcesz od nas, Panie |
| 1564 - uzyskanie procostwa poznańskiego |
| 1566 - uzyskanie plebani w Zwoleniu; wydanie w Krakowie dwóch utworów: Zgoda i Satyr, albo Dziki Mąż, poświęconych sprawom publicznym |
| ok. 1567 - manifest poetycki Muza |
| 1569 - pobyt wraz z całym dworem królewskim w Lublinie w czasie podpisywania przez Zygmunta Augusta unii z Litwą |
| ok. 1575 - ślub z Dorotą podlodowską |
| 1578 - wystawanie, napisanej wcześniej, Odprawy posłow greckich z okazji ślubu Jana Zamoyskiego, przyjaciela i mecenasa poety |
| 1579 - przedład Psalmów |
| ok. 1579 - śmierć ukochanej córeczki Urszulki (Treny), w dwa lata póżniej - drugiej córki, Hanny |
22 sierpnia 1584 - nagła śmierć poety w Lublinie
|
Czarnolas - majątek, w którym Kocchanowski spędził ostatnich czternaście, najbardziej twórczych, lat życia - należy obok Mickiewiczowskiej Litwy do mitycznych krain polskiej poezji. Jest symbolem niezależności materialnej, politycznej i artystycznej, o której marzą pisarze wszystkich czasów.
Zanim 40-letni poeta osiadł w swoiycie pełne umiaru i harmonii, zgodne z renesansowym ideałem, miał za sobą lata młodzieńczych podróży i kariery dworskiej.
Urodził się w średnio zamożnej rodzinie szlacheckiej, miał sześćiu braci i pięć sióstr. W wieku czternastu lat zapisał się na wydział sztuk wyzwolonych Akademii Krakowskiej, póżniej wyjechał jak wielu polaków do Włoch na Uniwersytet w Padwie. Przebywał tam z przerwami ponad cztery lata, zyskując sławe wybitnego poety łacińskiego. Zwiedził całą Italię, statkiem udał się do Marsylii, przemierzył konno Niemcy i Francję. Jak głosi tradycja, z podróży przysłał pierwszy utwór po polsku śpiewany do dziś hymn ,, Czego chcesz od nas Panie". Po jego przeczytaniu, Mikołaj Rej miał powiedzieć,, Temu dank przed sobą dawam".
Ani dom Kochanowskiego, ani lipa, pod którą pisał, nie dotrwały do naszych czasów. W wybudowanym póżniej dworku mieści się obecnie muzeum poety. Swojemu domowi poświęcił kilka znakomitych fraszek, np.:
"Inszy niechaj pałace marmurowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumieniem czystym."
Muzeum Jana Kochanowskiego
Po powrocie do kraju, w wieku około trzydziestu lat, rozpoczął Kochanowski karierę na dworach, m.in. biskupa Piotra Myszkowskiego, dzięki któremu dostał się do kancelarii królewskiej. Dwór Zygmunta Augusta skupiał wówczas najwybitniejszych renesansowych artystów i myślicieli. Kochanowski nawiązał z nimi żywe przyjaźnie, co znaczyło odbicie we fraszkach - krótkich, często żartobliwych wierszach, wzrowanych na starożytnych epigramatach. Pisał je również w Czarnolesie, dodając do wierszy biesiadnych miłosne wyznania, modlitwy, krótkie reflekcje nad własnym życiem i twórczością.
Poetycki talent Kochanowskiego w pełni objawił się w peśniach uważanych za początek liryki polskiej. Głosij w nich horacyjańską zasadę care diem. W czasie pobytu na dworze królewskie Odprawę posłów greckich - dramat wzorowany na starożytnej greckiej tragedii.
Ostatecznie, po ślubie z Dorotą Podlodowską, osiadł w Czarnolesie. Sielankę rodzinnego życia przerwała nieoczekiwana śmierć ukochanej córeczki Urszulki. Świat wartości poety został zburzony. Wyrazem wahań, rozterek, a przede wszystkim ogromnego bólu są napisane wówczas Treny.
Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki, Jan Matejko 1862
Najwybitniejszy polski poeta do czasów Mickiewicza zmarł na atak serca w wieku zaledwie pięćdziesięciu czterech lat. W uroczystościach pogrzebowych wziął udział król Stefan Batory.
